Հայաստանի դիմակայուն ապագայի կերտումը. կանաչ արժեշղթաները գործողության մեջ

Անցյալ շաբաթ Երևանում Աշխատանքի միջազգային կազմակերպությունը (ԱՄԿ) կազմակերպել է երկու աշխատաժողով տեղական տնտեսության պլանավորողների և միկրո, փոքր և միջին ձեռնարկությունների (ՄՓՄՁ) ներկայացուցիչների համար՝ փոխկապակցված ճգնաժամերի պայմաններում Հայաստանի տեղական տնտեսությունները վերափոխելու համար։

2023 թվականին Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցեցած  իրադարձությունների հետևանքով  Հայաստանը ընդունել է ավելի քան 100,000 փախստական։ Այս մարդասիրական մարտահրավերը, զուգորդված ոչ ֆորմալության և կլիմայի հետ կապված ռիսկերի հետ, պահանջում է արդար անցում՝ անցում դեպի կանաչ տնտեսություն, որը ստեղծում է ֆորմալ աշխատատեղեր՝ չանտեսելով ոչ ոքի։

Իր ներածական խոսքում ՄԱԿ-ի մշտական համակարգող Ֆրանսուազ Ժակոբն ընդգծել է, որ Հայաստանն ունի զգալի ներուժ արդար անցումն առաջ մղելու համար, և որ խաղաղության ներկայիս քաղաքական շրջանակը առաջընթացի համար ստեղծում է նպաստավոր միջավայր։  Նա նշել է, որ ԱՄԿ-ի այս նախաձեռնությունը հանդիսանում է ոչ միայն արժանապատիվ աշխատանքը խթանելու գործնական գործիք,  այլև ներառական, կայուն և սոցիալապես արդար տնտեսական վերափոխում ապահովելու ուղի։

Ինչպես իր բացման խոսքում նշել է ԱՄԿ-ի ձեռնարկությունների զարգացման և կանաչ աշխատատեղերի ավագ մասնագետ, դոկտոր Քրիստինա Մարտինեզը. 

«Ոչ ֆորմալ գործունեության, հմտությունների պակասի և կլիմայական ռիսկերի, օրինակ ջրային ռեսուրսների սակավության ճգնաժամի, մարտահրավերներն իրական են: Առաջ շարժվելու ուղին արդար անցումն է, որը կնվազեցնի շրջակա միջավայրի վրա ազդեցությունը՝ միաժամանակ ապահովելով ֆորմալ կանաչ աշխատատեղեր և ստեղծելով հնարավորություններ փախստականների, կանանց և ոչ ֆորմալ աշխատողների համար»:

Հիմնվելով հետևյալ տվյալների վրա, աշխատաժողովի ուսումնասիրման կիզակետում էին բարձր ներուժ ունեցող ոլորտները.

• Երևան. շինարարության ոլորտը (ՀՀ ընդհանուր ծավալի 49%-ը, արտադրանքը՝ ↑52% 2021 թվականից ի վեր) շարժվում է դեպի կայուն վերանորոգում։ Միևնույն ժամանակ, թափոնների տեսակավորման և վերամշակման ոլորտը  նոր աշխատատեղեր ապահովելուն միտված ոլորտ է, քանի որ պետք է հաշվի առնել, որ տեսակավորված թափոնները 368 տոննայից (2021թ.) աճել են մինչև 760 տոննա (2024թ.)։
• Արարատ. գյուղատնտեսական առումով այս հզոր հանգույցն արտադրում է Հայաստանի բանջարեղենի 31%-ը և մրգերի 26%-ը: Դեռ 2023 թվականի 82,000 տոննա խաղողի (ազգային բերքի 42%-ը) արտադրության ցուցանիշներով՝ կիրառելով կլիմայի փոփոխությանը արձագանքելու  դիմակայուն մեթոդներ՝ արդիականացվում է  այգեգործությունն ու գինեգործությունը: 

Անհատականացված մոտեցում՝ առավելագույն ազդեցության համար․

1. Տեղական տնտեսության պլանավորողների համար կազմակերպված հեռանկարների ուսումնասիրման աշխատաժողովը (սեպտեմբերի 23) պաշտոնյաներին ներկայացրել է  արժեշղթայի վերլուծության համար անհրաժեշտ գործիքակազմը: Այն օգնում է պլանավորողներին դուրս գալ ավանդական ենթակառուցվածքային ներդրումների շրջանակից և հայտնաբերել հմտությունների, շուկայական կապերի և չափանիշների շրջանում առկա «մեղմ խոչընդոտները»։ Արժեշղթայի վերլուծության գործիքի օգտագործմամբ նրանք այժմ կարող են առաջնահերթություն տալ ոլորտներին՝ հաշվի առնելով աշխատատեղերի ստեղծման ներուժը՝ յուրաքանչյուր ներդրված լումային համապատասխան և ապահովելով, որ հանրային միջոցները անմիջապես աջակցեն ներառականությանը և կանաչ աճին։
2. Միկրո, փոքր և միջին ձեռնարկությունների (ՄՓՄՁ) կարողությունների հզորացման աշխատաժողովը (սեպտեմբերի 24) ձեռնարկատերերին տրամադրել է  արժեշղթաների փոխակերպման  գործիքներ՝ կանաչ և ներառական ապագայի համար։ Աշխատաժողովի ընթացքում մասնակիցները քննարկել են  սեզոնային դրամական հոսքերի ֆինանսական կառավարմանը, կանաչ տեխնոլոգիաների ներդրման ռազմավարություններին (սկսած խելացի խաղողագործությունից մինչև  թափոնների տեսակավորում) և ներառական՝ փախստականներին ու կանանց ինտեգրելու ունակ,  աշխատուժի վրա հիմնված քաղաքականություններին վերաբերող հարցեր։

Միջոցառումների հիմնական ուղերձը սոցիալական երկխոսության կարևորությունն էր։ Հայաստանի գործատուների հանրապետական միության (ՀԳՀՄ), Հայաստանի արհմիությունների կոնֆեդերացիայի (ՀԱՄԿ), Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության և Տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարության ակտիվ մասնակցությունն ապահովել են, որ մշակվող ռազմավարությունները ոչ միայն տնտեսապես հիմնավորված լինեն, այլև սոցիալապես կայուն՝ խթանելով կայուն և արդար աշխատանքային հարաբերություններ։

Առաջիկա քայլերը հստակեցված են․ տեղական տնտեսության զարգացման ռազմավարություններում ներդնել արժեշղթաների վերլուծության մեթոդաբանությունը, ապահովել կանաչ ֆինանսավորման հնարավորությունները փոքր և միջին ձեռնարկությունների համար և ընդլայնել պիլոտային ծրագրերը,  որոնք ֆորմալացնում են զբաղվածությունը և ներառում խոցելի խմբերին։

Այս աշխատանքը վկայում է մեր համատեղ հանձնառության մասին՝ առաջ մղելու սոցիալական արդարությունը և խթանելու արժանապատիվ աշխատանքը։ Ամրապնդելով տեղական տնտեսությունների հիմնասյուները՝ մենք զարգացնում ենք ֆորմալ զբաղվածությունը և կառուցում ամուր ապագա, որը կլինի արդյունավետ, կայուն և արդար բոլորի համար։

Միջոցառումները կազմակերպվել են ԱՄԿ կողմից ֆինանսավորվող «ԱՄԿ լիազոր գործընկերների կարողությունների զարգացում՝ աշխատանքի ոչ ֆորմալ դրսևորումների կանխման և ֆորմալացմանն անցմանը խթանման ուղղությամբ, փախստականների հետ կապված ճգնաժամի համատեքստում» ծրագրի շրջանակներում։

Ավելին՝
Ծրագիր՝ http://bit.ly/4gZXeXz
Դոկտոր Քրիստինա Մարտինեզ
Ավագ մասնագետ, Ձեռնարկությունների զարգացում և կանաչ աշխատատեղեր